Na današnji dan 1990. godine, preminuo je najpoznatiji bh. rudar Alija Sirotanović.
Rođen je 1914. godine u Trtorićima kod Breze. Bio je udarnik i junak socijalističkog rada, koji je 24. jula 1949. godine oborio svjetski rekord u kopanju ugljena. Naime, on je sa svojih osam komorata, za osam sati rada iskopao 152 tone, i tako srušio dotadašnji rekord Rusa Alekseja Stahanova za 50 tona.
Anegdota kaže da je Sirotanovića nakon postizanja rekorda pozvao predsjednik bivše SFR Jugoslavije Josip Broz Tito, a jedino što je Alija tražio od Tita bila je veća lopata. Napravljena je specijalno za njega i nazvana – “sirotanovićka”.
Alija Sirotanović je tom prilikom postao živa legenda, simbol pregalaštva radničke klase, ideološke kičme režima. Njegov lik se našao na novčanici od deset dinara, a odlikovan je i Ordenom junaka socijalističkog rada, te je dobio nagradu AVNOJ-a i bezbroj drugih priznanja i odlikovanja. Jedna mala ulica na periferiji Breze nosi ime Alije Sirotanovića, a u krugu rudnika stoji njegova bista.
Sarajevska rok grupa “Zabranjeno pušenje” posvetila mu je pjesmu naslova “Srce, ruke i lopata”.
Tekst se nastavlja ispod oglasa
Pavel Jozef Šafarik. Picryl.com
Rođen filolog Pavel Jozef Šafarik, jedan od osnivača slavistike
1795. – Rođen slovački filolog i historičar Pavel Jozef Šafarik, ideolog slovenske uzajamnosti i jedan od osnivača slavistike. Kao direktor Srpske gimnazije u Novom Sadu od 1819. do 1833. pridobio je mnoge utjecajne ličnosti za šire istraživačke poduhvate u proučavanju jezika i književnosti Južnih Slovena. Bio je i predsjednik “Societas slavica”, prvog čitalačko-pretplatničkog časopisa Slovaka u Vojvodini. Od 1833. se u Pragu kao bibliotekar Univerzitetske biblioteke posvetio izučavanju slovenskih jezika, književnosti i historije. Najpoznatija djela: “Historija slovenskog jezika i književnosti svih dijalekata”, “Slovenske starine”, “Slovenska etnografija”, “Historija jugoslovenske književnosti”…
1840. – Francuski pisac Alfons Dode (Alphonse Daudet), autor trilogije o zgodama Tartarena Taraskonca, remek-djela francuske humorističke proze, rođen je na današnji dan. Bio je naturalista, ali se odlikovao toplinom u razumijevanju ljudske nesreće, nenametljivim humanizmom i izuzetnim darom zapažanja. Pisao je romane, drame i novele. Djela: “Pisma iz mog mlina”, “Tartaren Taraskonac”, “Nabob”, “Safo”, “Numa Rumestan”, “Kraljevi u izgnanstvu”, “Besmrtnik”.
1851. – Rođen srbijanski pisac i ljekar Laza Lazarević, koji se smatra tvorcem psihološke pripovijetke na prostoru naše regije. Prava je završio u Beogradu, a medicinu u Berlinu. Napisao je samo devet pripovijedaka, od kojih je “Švabica” ostala u fragmentima. Mada s patrijarhalnim pogledima na život, njegove pripovijetke – sažete, s veoma snažnom unutrašnjom dramatikom – imaju klasičnu vrijednost. Ostala djela: “Prvi put s ocem na jutrenje”, “Sve će to narod pozlatiti”, “Na bunaru”, “Školska ikona”, “On zna sve”, “Verter”… Preminuo je 10. januara 1891. godine.
1882. – Rođen francuski slikar Žorž Brak (Georges Braque), koji je s Pablom Pikasom (Picasso) 1905. osnovao kubistički pokret. Poslije Prvog svjetskog rata prolazio je kroz mnoge faze, slikajući s upadljivom originalnošću. Tražeći rješenja između objektivnog i subjektivnog, slikao je pejzaže, aktove i mrtvu prirodu.
Eugen Kumičić. Enciklopedija.hr
Umro književnik Eugen Kumičić, predvodnik naturalizma u hrvatskoj književnosti
1904. – U Zagrebu umro Eugen Kumičić, hrvatski književnik i političar, predvodnik naturalizma u hrvatskoj književnosti. Bio je povjerenik Matice hrvatske za Istru, te član Glavnog odbora Matice u Zagrebu. U vrijeme kad je stvarao, uz Augusta Šenou, bio je najčitaniji hrvatski književnik. Pisao je u doba realizma, uglavnom historijske romane i drame socijalne tematike. Kumičićev kritički prikaz ekonomskog i moralnog rasula u elitnim slojevima građanskog društva evidentan je u njegovim romanima „Olga i Lina“ te „Gospođa Sabina“, koji su objavljeni 1881., odnosno 1883. godine, a „Pod puškom“ se smatra Kumičićevim najboljim djelom.
1914. – Rođen američki bokser afričkog porijekla Džoe Luis (Joe Louis), apsolutni prvak svijeta u teškoj kategoriji od 1937. do 1949. Titulu svjetskog bokserskog prvaka osvojio je 22. juna 1937. u meču sa zemljakom Džejmsom Bradokom (James Braddocki ) i odbranio je 25 puta, po čemu je rekorder, a niko ga nije nadmašio ni po dužini držanja titule. Luis se povukao iz ringa neporažen 1949. godine, ali se zbog finansijskih problema vratio u ring i 1950. i 1951. bezuspješno pokušavao da vrati titulu.
1930. – Umro norveški polarni istraživač Fritjof Nansen, diplomata i humanist, profesor okeanografije na Univerzitetu u Oslu, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1922. godine. Istraživao je od 1893. do 1896. Grenland i Sjeverni ledeni okean, a poslije Prvog svjetskog rata bavio se zaštitom ratnih zarobljenika i nacionalnih manjina. Kao visoki komesar Društva naroda rukovodio je repatrijacijom ratnih zarobljenika i doprinio potpisivanju Ženevskog protokola o izbjeglicama. Jedna vrsta emigrantskog pasoša, nazvana “Nansenov pasoš”, i sada je u upotrebi za raseljena lica kao potvrda identiteta.
1950. – Rođen Stivi Vonder (Stevie Wonder), američki tekstopisac, multi-instrumentalist i muzički producent. Slijep je od rođenja, a još kao dijete naučio je svirati usnu harmoniku, klavir i bubnjeve. Već se 1962. godine nalazio na vrhu američkih top-lista pjesmom “Fingertips”. Slijedi niz hitova, među kojima su najveći bili: “I Was Made To Love Her”, “For Once In My Life”, “Superstition”, “My Cherie Amour”, “Happy Birthday” i mnogi drugi. Pisao je i muziku za filmove, a i sam je, na početku karijere, glumio u filmovima “Bikini Beach” i “Muscle Beach Party”. Godine 1989., primljen je u “Rock and Roll Hall of Fame”.
Gari Kuper. Radiokameleon.ba
Preminuo američki glumac Gari Kuper, „šerif“ mnogih vesterna
1961. – Preminuo američki filmski glumac Gari Kuper (Gary Cooper), jedan od najomiljenijih glumaca u historiji Holivuda, prepoznatljiv po naglašenoj individualnosti kao tihi i nenametljivi „šerif“ mnogih vesterna u kojima je uglavnom glumio. U skoro 40 godina karijere Kuper je snimio 100 filmova. Bio je pet puta nominiran za Oskara za najboljeg glumca, a osvojio je dva kipića. Na popisu Američkog filmskog instituta, 1999. godine, našao se na 11. mjestu među 25 najvećih muških filmskih zvijezda. Najpoznatiji filmovi: “Zakon Divljeg zapada”, “Narednik Jork” , “Kome zvono zvoni”, “Tačno u podne,” “Vera Kruz”, “Prijateljsko ubjeđivanje”, “Ljubav popodne”, “Drvo za vješanje”.
2009. – Evropska komisija izrekla rekordnu kaznu od 1,06 milijardi eura kompaniji za proizvodnju kompjuterskih čipova “Intel” i naredila joj da obustavi ilegalno davanje popusta, kako bi potisnula svog rivala AMD.
2014. – Bosnu i Hercegovinu zadesile katastrofalne poplave, koje su počele između 13. i 15. maja, a trajale su do 20. maja, najveće ikada zabilježene otkad se vode meteorološka osmatranja.
avaz
