Na današnji dan je u Parizu potpisan Dejtonski sporazum: “Ovo nije pravedan mir, ali je pravedniji od nastavka rata”
Opći okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini poznatiji kao Dejtonski mirovni sporazum potpisan je na današnji dan 1995. godine u Parizu čime je okončan četverogodišnji rat u BiH.
Dejtonski mirovni sporazum potpisali su predstavnici tri strane u BiH i predsjednici Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović, Srbije Slobodan Milošević i Hrvatske Franjo Tuđman uz prisustvo svjetskih sila, prije tačno 30 godina, 14. decembra u pariškoj Jelisejskoj palati.
Potpisivanju su svjedočili tadašnji španski premijer Felipe Gonzales, američki predsjednik Bil Klinton i prvi čovjek Francuske Žak Širak.
– Ovo nije pravedan mir, ali je pravedniji od nastavka rata. U ovakvoj situaciji kao što jeste, i ovakvom svijetu kakav je, bolji mir i nije mogao biti postignut – kazao je Alija Izetbegović nakon ceremonije potpisivanja Dejtonskog sporazuma u Parizu.
Prethodno je Dejtonski sporazum 21. novembra 1995. godine parafiran u Rajt-Paterson bazi kod Dejtona, u američkoj državi Ohajo. Ovaj sporazum rezultat je diplomatske inicijative američke vlade koju je otpočeo tadašnji glavni američki posrednik Ričard Holbruk u vrijeme kampanje tadašnjeg predsjednika Bila Klintona.
Pregovori su započeli nacrtom ključnih tačaka koje su SAD predstavile u timu koji je predvodio savjetnik za nacionalnu sigurnost Entoni Lejk u posjeti Londonu, Bonu, Parizu i drugim evropskim stanicama od 10. do 14. augusta 1995. Među njima je bio i Soči, da se konsultuje sa ruskim ministrom vanjskih poslova Andrejem Kozirjevom. Lejkov tim bio je predan odvojenoj američkoj međuagencijskoj grupi, koju je predvodio Holbruk, koji je nastavio da pregovara sa liderima u njihovim prijestolnicama. Holbrukov tim izveo je pet rundi intenzivne tzv. šatl diplomatije od avgusta do oktobra, uključujući kratke konferencije u Ženevi i Njujorku koje su rezultirale usvajanjem principa za nagodbu od strane strana 8. odnosno 26. septembra.
Inače, američka diplomatska misija uslijedila je nakon genocida u Srebrenici, zaštićenoj enklavi Ujedinjenih nacija, kojeg su u julu 1995. godine, nakon tri godine rata, protjerivanja stanovništva i uskraćivanja humanitarne pomoći, počinili pripadnici takozvane “VRS”.
Dejtonskim sporazumom, koji je značio kraj rata u BiH koji je počeo 1992. godine, zemlja je uređena na način da je čine dva entiteta – RS i Federacija BiH. Prema Dejtonu, Federaciji BiH pripalo je 51, a RS 49 posto, a kasnije formiran Brčko distrikt kao posebna teritorijalna jedinica.
Dejtonski mirovni sporazum još je poznat i kao Pariško-dejtonski, a sastoji se od 11 aneksa, koji pokrivaju vojne, političke i civilne aspekte mirovnog dogovora, kao i regionalnu stabilizaciju. Sporazum je najveća ovlaštenja dao entitetima i naznačio osnovna ovlaštenja za nivo državnih institucija.
Dejtonski mirovni sporazum obavezao je zemlje potpisnice da međusobne odnose regulišu prema Povelji Ujedinjenih nacija (UN), Završnom helsinškom aktu i drugim dokumentima Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS), kao i na međusobno poštovanje suvereniteta i rješavanje nesporazuma na miroljubiv i demokratski način.
Mirovnim sporazumom je precizirano ustavno i pravno uređenje BiH kao složene države, koju čine Federacija BiH i RS, te tri konstitutivna naroda. Prema ovom sporazumu, glavni autoritet u tumačenju sporazuma je Ured visokog predstavnika u BiH (OHR).
Nakon 30 godina i dalje se vode polemike o njegovoj funkcionalnosti, zvaničnici iz RS se često pozivaju na izvorni Dejton kada im to odgovara, dok u drugim slučajevima prešućuju. U Sarajevu preovladava stav da je Dejtonski sporazum potrebno adaptirati kako bi se prilagodio duhu vremena.
avaz
